: Linux Nedir ? Linux Hakkında Herşey...2....

Welcome to Slackware Linux Setup.

Hint: If you have trouble using the arrow keys on your keyboard,
you can use +, -, and TAB instead. Which option would you like?

HELP Read the Slackware Setup HELP file
KEYMAP Remap your keyboard
MAKE TAGS Tagfile customization program
TARGET Select target directory [now: /]
SOURCE Select source media
DISK SETS Decide which disk sets you wish to install
INSTALL Install selected disk sets
CONFIGURE Reconfigure your Linux system
PKGTOOL Install or remove packages with Pkgtool
EXIT Exit Slackware Linux Setup

< OK >
HELP Menüsü : Setup programi hakkinda bazi ipuçlari verecektir.
· · · KEYMAP Menüsü : Bu menü ile Amerikan klavye disinda bir klavye tanimlamak mümkün olacaktir. Henüz türkçe q veya f klavye destegi bulunmamaktadir.

· · · MAKE TAGS Menüsü : Bu menü yardimi ile dagitim disketlerinde özel uzantili dosyalar hazirlayarak hangi paketlerin yüklenecegini otomatik olarak belirlemek mümkündür. Bu sayede eger benzer makinalar yüklenecekse yüklenecek paketler bir kere belirlenir ve bir daha menülerden ekstradan paketlerin seçilmesine gerek kalmaz.

· · · ADDSWAP Menüsü : fdisk ile ayirdiginiz takas bölümünü uygun sekilde formatlar ve bu bölümü kullanima açar. Setup yazilimi hangi disk bölümünün takas bölümü olarak ayrildigini otomatik olarak bulacaktir. Daha sonra sözkonusu alanlari formatlayacak ve bu takas alanini sistem bellegine ekleyecektir. (Her adimda bir onay isteyecektir)

· · · TARGET Menüsü : Linuxun hangi bölüme yüklenecegini belirler. Bu menüye girildigi zaman Linuxun disk formatina (ext2) sahip (sabit disk bölümü numarasi 83 olan) tüm disk bölümleri gösterilecek ve içerlerinden hangisine Linux kurulmasi istenilecegi sorulacaktir. Bu asamadan sonra o disk bölümü kullanici isterse formatlanacaktir. Burada iki format seçenegi vardir. Bu seçeneklerin ikincisinde disk önce hatalar için taranacak daha sonra formatlanacaktir. Eger Linux disk formatinda baska bölümler varsa bu bölümlerin kullanilmasinin istenip istenmedigi sorulacaktir. Bu sayede disk hiyerarsisinin herhangi bir kismini bu ek disk bölümleri üzerine kurmak mümkündür. Son olarak Linux tarafindan desteklenen baska disk bölümleri varsa (Örnegin DOS) bu bölümlere Linux altindan erisim yapilmasinin istenip istenmedigi sorulacak ve bu bölümler için hiyerarsi içerisinde bir dizin atanmasi istenecektir.

· · · SOURCE Menüsü : Bu menü Linux dagitiminin nerede aranmasi gerektigini belirler. Buradaki seçenekler

SOURCE MEDIA SELECTION

Where do you plan to install Slackware Linux from?


1 Install from a hard drive parTiTion
2 Install from floppy disks
3 Install via NFS
4 Install from a pre-mounted directory
5 Install from CD-ROM
o o o 1 Numarali seçenek, Linux dagitimini bir sabit disk bölümünde aramak için kullanilacaktir. Bu seçenekle örnek olarak DOS kisminda bulunan dagitim disketlerinden yükleme yapilabilir.

o o o 2 Numarali seçenek, disketlerden yükleme yapmaktir. Çalisir bir sistemi birkaç disketle olusturmak mümkündür. Ancak günümüzde pek tercih edilen bir yöntem degildir.

o o o 3 Numarali seçenek, NFS üzerinden yükleme yapmak için kullanilmaktadir. Burada bilgisayarin bir yerel bilgisayar agina bagli olmasi, Bu bilgisayar agi üzerindeki bir sunucu üzerinde erisim izni bulunan bir dizin altinda dagitim disketlerinin bulunmasi gerekmektedir. Bu seçenekle yükleme yapmak için boot disketi içerisinde yer alan diskette ag desteginin bulunmasi gerekmektedir. Bu seçenegin ardindan bilgisayarin (geçici) IP numarasi varsa ag üzerindeki yönlendiricinin (router-gateway) IP numarasi, ag maskesi (subnet mask), NFS sunucusu IP numarasi ve sunucu üstünde dagitim disketlerinin bulundugu hiyerarsi gibi ag ile ilgili parametreler sorulacaktir. Bu sorularin cevabini sistem yetkilisinden ögrenmeniz ve onun onayini almaniz gerekecektir.

o o o 4 Numarali seçenek, aslinda 1 numarali seçenege çok benzemektedir. Aradaki fark bu durumda sistem hiyerarsisine baglanmis (mounted) bir dizin içerisinde dagitim disketlerinin bulunmasidir.

o o o 5 Numarali seçenek ise CD-ROMdan yükleme yapmak içindir.

· · · DISKSETS Menüsü Artik nereye ve nereden yükleyeceginiz belirlenmistir. Sira yüklemek istediginiz disket serilerini seçmeye gelmistir. Disk serileri:

CUS Also prompt for CUSTOM disk sets
A Base Linux system
AP Various Applications that do not need X
D Program Development (C, C++, Lisp, Perl, etc.)
E GNU Emacs
F FAQ lists, HOWTO documentation
K Linux kernel source
N Networking (TCP/IP, UUCP, Mail, News)
T TeX typesetting software
TCL Tcl/Tk script languages
X XFree86 X Window System
XAP X Applications
XD X Server development kit
XV XView (OpenLook Window Manager, apps)
Y Games (that do not require X)
1. 1. 1. A Serisi (8 disket) : Temel isletim sistemi bu disketlerde yer alir. Temel disk hiyerarsisi yaratilir, sistemin çalismasi için hayati olan yazilimlar, terminal yazilimlari, kabuklar (shell), disk düzenleme yazilimlari, kütüphaneler, Linux çalistirmak için LILO ve LOADLIN bu disketlerdedir.

2. 2. 2. AP Serisi (5 disket) : X Window ortami gerektirmeyen uygulama yazilimlar. Metin editörleri, ghostscript, man sayfalari, midnight commander (Norton commander benzeri bir yazilim) bu disketlerde yer alir.

3. 3. 3. D Serisi (13 disket) : Tüm programlama dilleri ve destek yazilimlari bu disketlerde yer alir. Eger kendinize yeni bir Linux çekirdegi derlemeyi düsünüyorsaniz bu seriye ihtiyaciniz var.

4. 4. 4. E Serisi (8 disket) : EMACS editörü.

5. 5. 5. F Serisi (2 disket) : Linux hakkinda birçok döküman ve açiklama bu disketlerde yer almaktadir. Yeni baslayan birisinin bu disketleri mutlaka yüklemesi gerekir. Söz konusu dökümanlar sikistirilmis halde

6. 6. 6. /usr/doc
7. 7. 7. /usr/doc/faq
8. 8. 8. /usr/doc/faq/HOWTO
dizinlerine yüklenecektir. Birçok kullanici cevap aradigi sorularin birçogunun zaten makinelerinde yazili oldugunu sonradan ögrenince çok sasirmaktadir. Dökümanlar sikistirilmis olduklarindan

zless
gibi sikistirilmis dosyalari destekleyen bir yazilimla okunmalari gerekir.

9. 9. 9. K Serisi (6 disket) : Çekirdegin kaynak kodu burada bulunur. Eger kendi donaniminiza uygun bir çekirdek derlemek istiyorsaniz bu seriye muhakkak ihtiyaç duyacaksiniz. FTP arsivlerinden kaynak kodu olarak bulacaginiz bazi yazilimlar da bu hiyerarsi altinda yer alan bazi dosyalara ihtiyaç duyacaklardir.

10. 10. 10. N Serisi (6 disket) : Ag destegi bu disketler ile saglanmaktadir. E-posta okuma yazilimlari, lynx, www sunucusu, haber grubu okuma yazilimlari bu disketlerin içerisinde yer alan yazilimlardir.

11. 11. 11. T Serisi (9 disket) : TeX. TeX yüklerken üç temel seçenekle karsilasacaksiniz. Ilk seri seçenek hangi TeX yardimci paketlerini isteyeceginizi sorar, ikinci seçenekler hangi dil için makro tanimlari istediginizi sorar, son seçenek ise yazi tipleri hakkinda tercihlerinizi sorar. (Burada gerçekten çok fazla seçenek var)

12. 12. 12. TCL Serisi (2 disket) : X Window altinda kullanimi basit bir programlama dili ve bu dili ile yazilmis bazi uygulama yazilimlari (tkdesk)

13. 13. 13. X Serisi (16 disket) : X Window destegi. Bu disketlerin büyük kismi degisik grafik kartlari için X window sunuculari ve yazi karakterlerinden olusmaktadir. Linux yüklediginiz bilgisayar üzerindeki grafik kartini bilmeniz ve buna uygun bir sunucu seçmeniz gerekmektedir.

14. 14. 14. XAP Serisi (4 disket) : X window altinda çesitli uygulamalar: satranç, gnuplot, xv, xfileman, windows95 benzeri X Window arayüzü bu seriler içerisinde yer almaktadir.

15. 15. 15. XD Serisi (3 disket) : Xserver gelistirmek için kütüphaneler ve uygulama yazilimlari

16. 16. 16. XV Serisi (3 disket) : OpenLook destegi veren yazilimlar. Bu sayede X Window altinda Sun bilgisayarlarda yer alan OpenWindows benzeri bir ortam kullanilabilir.

17. 17. 17. Y Serisi (1 disket) : Minik birkaç oyun. (özellikle bog) Seçtiginiz disk serileri ilgi alaninizi genel olarak belirler. Her seri içerisinde birçok yazilim pakedi yer almaktadir. Bu paketlerden istediklerinizi yükleyebilirsiniz.

· · · INSTALL Menüsü Seçtiginiz disk serilerini belirlediginiz kaynaktan, belirtilen hedef disk bölümüne aktarir. Disk serileri içerisinde yer alan paketleri ne sekilde yüklemek istediginiz konusunda birtakim seçenekleriniz olacaktir. Bunlar:

NORMAL Use the default tagfiles for verbose prompting
MENU Choose package subsystems from interactive menus
CUSTOM Use custom tagfiles in the package directories
PATH Use tagfiles in the subdirectories of a custom path
EXPERT Choose individual packages from interactive menus
NONE Use no tagfiles - install everything
NORMAL : Sistem her disk serisi içerisindeki paketleri gerekli (required), olsa iyi olur (recommended) ve seçime bagli (optional) olarak siniflar. Bu seçenek ile gerekli paketler yüklenir, diger paketler için kisa bir açiklama yazilir ve kullanicinin fikri sorulur. Ilk yüklemeler için tavsiye edilen bir seçenektir. Ancak özellikle T serisi insanin sabrini tasiracak derecede çok ufak tefek paket yüklemekte ve her paketi sormaktadir (mesela klingon fontlarini yüklemek isteyip istemediginizi soruyor, bilmeyenler için klingonlar uzay yolu dizisindeki kötü uzayli yaratiklardir )

MENU ve EXPERT : Bu seçeneklerde her disk serisi yüklenmeye baslanirken o seride yer alan tüm paketler bir menü içerisinde görülür. Kullanici istedigi paketleri isaretler ve bunlarin yüklenmesini saglar.

CUSTOM ve PATH : Daha önce belirtilen TAGFILE dosyalari yardimiyla yükleme yapmak için kullanilir. Bu durumda belirli bir uzantiya sahip dosyalar içerisinde (TAGFILE) yüklenmesi gereken yazilimlar belirtilir. Bu seçenek ile TAGFILE larin uzantisi belirtilir ve o uzantili dosyalarda bulunan paketler yüklenir.

NONE : Tembellerin seçenegi. Her seyi kuracaktir. Sadece belirli paketler için anlamlidir. Zira birçok paket içerisinde içinden seçilmesi gereken seçenekler mevcuttur. (Mesela Xserver 10 seçenek arasindan seçilecektir)

Bu noktadan sonra artik yükleme baslayacaktir.

Konfigürasyon
Yükleme bittikten sonra yapilacak is artik sisteminiz için tanitimlarinizi yapmaktir. Bu islemin ilk asamasi sistemi açacak bir çekirdek belirlemektir. Bu konuda üç seçeneginiz var:

bootdisk Use the kernel from the installation bootdisk
cdrom Use a kernel from the Slackware CD
floppy Install a zimage or bzimage file from a DOS floppy
Bootdisk : Bu seçenekte yüklemede kullandiginiz çekirdek boot disketinden kopyalanacaktir. Sisteminizi yükleyebildiginize göre bu çekirdek ile çalisabilirsiniz. Eger bir degisiklik yapmamissaniz bu anda sürücü içerisinde boot disketi degil root disketi bulunuyor olmali, degistirmeyi unutmayin!

CD-ROM : Slackware CD-ROMunda bulunan önceden derlenmis çekirdeklerden herhangi birini seçebilirsiniz.

Floppy : herhangi bir DOS disketinde yer alan çekirdegi yüklemenizi saglar.

Daha sonra sisteminiz için bir boot disketi yaratmak isteyip istemediginiz sorulacaktir. Ne olursa olsun, elinizin altinda her zaman bir boot ve root disketi bulundurmak zorundasiniz. Herhangi bir sorun oldugunda sisteminizi açmak için bir boot disketi bulmaniz gerekecektir. Bunun için yükleme sirasinda kullandiginiz boot ve root disketlerini de kullanabilirsiniz.

Ardindan setup size modem, mouse, CD-ROM, bulundugunuz zaman dilimini soracak ve

liloconfig
yazilimi çalisacaktir. LILO, Linux Loader (Linux yükleyicisi) kelimelerinden meydana gelir. LILO Linux yüklemek için kullanilan çok pratik ve etkili bir yazilimdir. Bilgisayar açilir açilmaz, boot eden ilk sabit diskin üzerinde (boot parTiTion) kendini yazar, bilgisayar açilir açilmaz, birden fazla isletim sistemi için seçenek sunabilir. Konfigürasyon sirasinda LILO kendisinin nereye yazilacagini sorar, bu seçenekler arasinda

1. The Master Boot Record of your first hard drive
2. The superblock of your root Linux parTiTion
3. A formatted floppy disk
yer alir.

1 numarali seçenek, birçok uygulamada kullanilacak olan seçenektir. MBR bir bilgisayar açarken ilk bakilan yerdir.

2 numarali seçenek, MBRyi kullanmamaktadir. Bunun sebebi, MBR üzerinde bir baska isletim sisteminin benzer bir yaziliminin bulunmasi olabilir. (örnegin OS/2 Bootmanager)

3 numarali seçenekte LILO kendisini bir diskete yükleyecektir. Bu disketten açildigi zaman menü ortaya çikacaktir.

Daha sonra boot islemi sirasinda çekirdege gönderilecek ekstra parametreler belirtilebilir. Birçok sistem için bu tür bir parametre gereksizdir. Bu parametre boot diski ile açildigi zaman sorulan parametrenin aynisidir. Sonraki seçenek LILOnun yükleme sirasindaki davranisini belirler. LILO konfigürasyonu sirasinda birden fazla boot edebilecek sabit disk bölümü tanimlanabilir. Shift tusuna basildigi zaman LILO mevcut bölümler için bir liste çikaracaktir. LILO için tanimli dört davranis vardir:

1 -- None, dont wait at all - boot straight into the first OS
2 -- 5 seconds
3 -- 30 seconds
4 -- Present a prompt and wait until a choice is made without timing out
1 numarali seçenek hiç beklemeden dogrudan listede belirtilen ilk isletim sistemini yükleyecektir. Sadece Linux bulunan bilgisayarlar için kullanilan seçenek budur.

2 ve 3 numarali seçenekler sirasiyla 5 ve 30 saniye beklerler, eger bu süre içerisinde Shift tusuna basilmazsa ilk sirada yer alan isletim sistemini yüklerler.

4 numarali seçenek bir isletim sistemi seçilene kadar bekler.

Daha sonra sirasiyla yüklenmesini tercih ettiginiz disk bölümlerini tanitabilirsiniz. LILO her bölüm için sizden ayiredici bir kelime isteyecektir. LILO yükleme aninda sizden komut beklerken bu kelimeye göre isletim sistemi yükleyecetir.

Makinayi Açmak
Linux yükleme islemi sona erdi. Artik bundan sonra sira makinanizi Linux çalisacak sekilde çalismasini saglamaktir. Bunun için temel olarak iki degisik yöntem mevcuttur:

· · · LILO : en çok kullanilan en pratik açilis sekli. Burada bilgisayar açildigi zaman istege göre bir süre bekler ve bu esnada shift,tab veya control tusuna basilirsa birden fazla isletim sistemi ile çalistirma seçenegi sunar.

· · · LOADLIN : Dos altindan çalisan bir yazilimdir. DOS altinda çalisirken Linux yüklemenize yarar. Eger kurulum asamasinda LOADLIN pakedini (A serisi disketler içinde ) seçmisseniz bu paket /root dizini altinda LOADLIN.ZIP ismi ile kaydedilmis olacaktir. Yapmaniz gereken bu yazilimi ve mevcut çekirdeginizi (/vmlinuz ) DOS kismina aktarmaktir.

Asagida yer alan örnekte,

IDE bir sabit disk kullanildigi
/dev/hda1in DOS oldugu
/dev/hda3 üzerine Linux yüklendigi
DOS kismina (henüz) Linux altindan erisilemedigi
Makinanin Linux olarak açilmis oldugu
varsayilmistir.

linux:~# ls /root
lodlin16.txt lodlin16.zip
linux:~# mkdir /dos
linux:~# mount -t msdos /dev/hda1 /dos
linux:~# cd /dos
linux:/dos# unzip /root/lodlin16.zip
Archive: lodlin16.zip
creating: loadlin/
inflating: loadlin/readme.1st
inflating: loadlin/loadlin.exe
inflating: loadlin/copying
inflating: loadlin/test.par
inflating: loadlin/linux.bat
extracting: loadlin/initrd.tgz
inflating: loadlin/files
creating: loadlin/doc/
inflating: loadlin/doc/changes
inflating: loadlin/doc/announce.txt
inflating: loadlin/doc/lodlin16.lsm
inflating: loadlin/doc/quicksta.rt
inflating: loadlin/doc/initrd.txt
inflating: loadlin/doc/manual.txt
inflating: loadlin/doc/params.doc
creating: loadlin/src/
inflating: loadlin/src/loadlin.asm
inflating: loadlin/src/loadlina.asm
inflating: loadlin/src/loadlini.asm
inflating: loadlin/src/loadlinj.asm
inflating: loadlin/src/loadlinm.asm
inflating: loadlin/src/makefile
extracting: loadlin/src/srclinux.tgz
inflating: loadlin/src/pgadjust.asm
linux:/dos# cp /vmlinuz /dos/loadlin/zimage
linux:/dos# cd loadlin
linux:/dos/loadlin# ls
copying* files* linux.bat* readme.1st* test.par*
doc/ initrd.tgz* loadlin.exe* src/ zimage
linux:/dos/loadlin# cat linux.bat

rem First, ensure any unwritten disk buffers are flushed:
smartdrv /C
rem Start the LOADLIN process:
c:loadlinloadlin c:loadlinzimage root=/dev/hda3 ro vga=3
linux:/dos/loadlin# cp linux.bat /dos
Burada verilen örnekte yapilan sirasiyla

· · · Sabit diskin DOS kismini Linux altindan ulasilir yapmak

· · · /root altinda yer alan lodlin16.zip isimli dosyayi DOS diski altinda açmak. Bu islem C:LOADLIN isimli bir dizin yaratip içerisine gereken dosyalari yerlestirmektedir.

· · · Çalisan çekirdegi (/vmlinuz) bu dizine kopyalamak ve LINUX.BAT dosyasini kendimize uygun hale getirmek. Bu dosya C:LOADLINIMAGE isimli bir çekirdegi kullanarak /dev/hda3 bölümünde Linux çalistirmak için kullanilir.

· · · LINUX.BAT dosyasini PATH içinde tanimli bir yere kopyalamak, mesela COS.

Artik bilgisayar DOS açildiktan sonra

linux
komutu ile tekrar Linux çalistirmak mümkün olacaktir.

Bilgisayariniza Linux yüklediginiz disketlerle her zaman bilgisayarinizi Linux olarak açip çalisabilirsiniz.

Tavsiye edilen mümkünse LILO kullanmaktir. LOADLIN ise bir ikinci alternatif olarak çokça kullanilir. Boot disketlerine ise genelde son çare olarak basvurulur.

Bütün bu adimlardan sonra artik elinizde çalismaya hazir bir Linux makine vardir. Makinayi kapatip tekrar açin. Ekranda çekirdek mesajlari geçtikten sonra

login :
belirecektir. Buraya root yazin ve sisteme girin. Ilk denemeniz için

# shutdown -rf now
yazabilirsiniz. Linux bir makine çalistigi sürece hafiza içerisinde birçok tampon bellek açar. Mümkün oldugu kadar makineyi kapama tusuna basarak kapatmayin. Shutdown komutu isletim sisteminin tampon belleklerde tuttugu bilgileri güncellemesini saglayacaktir. -r parametresi sistemin reboot etmesini saglayacaktir. Bilgisayari kapatmak için # shutdown -hf now
komutunu kullanabilirsiniz. Burada yer alan h parametresi sistemin "halt" edecegini (tamamen kilitlenme) ve bir daha açilmayacagini belirtecektir.

Eger hersey yolunda giderse makinanizin basinda oturup çalismaya baslayabilirsiniz.

Sistemde çalismaya baslamak üzere ilk is olarak kendinize çalismak amaciyla bir kullanici tanimlayin. Sistemde baska kullanici olacaksa, onlar için de hesap açacaksiniz. Kullanici hesabi açmak için

# adduser
komutu size bu konuda yardimci olacaktir. adduser (veya useradd) komutu , kullanici ismi, isim ve soyad, GID (grup kimligi), UID (kullanici kimligi) gibi birtakim sorular soracaktir. Bu komut hakkinda detayli bilgiyi Sistem Yönetimi bölümü altinda bulabilirsiniz. root kullanicisi sistem üzerinde sinirsiz yetkiye sahip oldugundan sistem dosyalarini kazara degistirmenize veya silmenize sebep olabilir.

Simdi yeni hesabinizla sisteme girebilirsiniz. Alt F1 den Alt F6 ya kadar olan tuslarla birden çok ekranda (sanal ekranlar) ayni anda çalisabilirsiniz.

Bu noktadan sonra bazi uygulamalarin ayarlamalarini yapmaniz gerekecektir. Artik Linux yüklemek ile ilgili bir sorunuzunun kalmamis olmasini umuyorum. DOS kullanicilarina Linux hakkinda bilgi veren sevimli bir döküman için DOS2Linux Mini-HOWTO iyi bir baslangiç olabilir.

Açilis esnasinda makinanizin ismi /etc/rc.d/rc.M dosyasinda belirlenir. Bu dosyayi uygun sekilde degistirerek makinanizin ismini de yeniden tanimlayabilirsiniz. Makinanizin ilk ismi darkstar olacaktir. Eger TCP/IP ag üzerinde çalisiyorsaniz, /etc/HOSTNAME dosyasinin içerigini degistirerek veya hostname komutu kullanilara makina ismi de degistirilebilir.

Bunlarin disinda konfigürasyon gerektiren birçok durum vardir. Bunlar için NET-3 HOWTO dosyasini iyice okumalisiniz.

2.5 Sorun Çiktiginda
Tabii ki temennimiz sorun çikmamasi, ama her nedense her zaman bu satirlari okuyacak birkaç kisi olacaktir. Linux üzerinde kendi ihtiyaciniza göre ayarlanamayacak bir parametre yok gibidir. Bu özelligi sayesinde son derece esnek bir çalisma ortami haline gelebilir. Ayni özellik kisilerin çogu zaman kendi çözümlerini bulmalarini da beraberinde getirmektedir. Kendi bilgisayarinizda Linux çalismak için bir miktar döküman karistirmaniz kaçinilmazdir.

Çikabilecek en önemli sorun bilgisayarin açilmamasidir. Bunun birçok sebebi olabilir. Açilis esnasinda

Ilk olarak LILO çalisir.
Çekirdek yüklenir.
Hizmet veren yazilimlar teker teker çalismaya baslarlar.
Her asama birçok satirda durumunu belirtecektir. Çalisan yazilimlar veya yazilim parçalarinin her biri birbirinden bagimsiz oldugu için açilis sirasinda geldiginiz nokta çok önemlidir. LILO çalismadiginda veya çekirdek yüklenirken takilirsa boot disketi ile rahatlikla sistemi açabilirsiniz. Örnek olarak Linux yüklü disk bölümünüzün /dev/hda2 oldugunu varsayalim. Boot disketi parametre istediginde

mount root=/dev/hda2
yazmaniz yeterli olacaktir. Bu durumda boot disketinde yer alan çekirdek ile belirttiginiz bölümde yer alan Linux hiyerarsisi açilacaktir. Çalisan bu sisteminiz içerisinde artik hatanin kaynagini daha rahat bulabilirsiniz.

Çekirdegin yükleme esanasinda takilmasi büyük ölçüde çekirdegin donanimi dogru belirleyememesinden çikar. Mesela ethernet kartinizi yanlis tanimis olabilir. Bunu çözmenin temel yöntemi çekirdek içerisinde kullanmayacaginiz donanimlara iliskin destekleri kaldirmak (Tüm ethernet kartlarini destekleyen bir çekirdek yerine sadece kullanmanizin muhtemel oldugu ethernet kartlarina destek veren bir çekirdek derlemek) veya çekirdege yardimci olabilecek açilis parametreleri vermek.

Çekirdek derlemek hakkinda Kernel-HOWTO ve boot parametreleri hakkinda BootPromt-HOWTO yardimci olabilirler. Çalisan sisteminizde bir ariza meydana gelip de makina aniden çalismamaya baslarsa en son yaptiginiz degisiklikleri gözden geçirin.

Ve son olarak, sistemin çalismamasi her zaman Linuxtan kaynaklanmayabilir, donanim ile ilgili sorunlar da yasayabilirsiniz. Rasgele davranislar, durup dururken çakilmalar, panik mesajlari altinda, bozuk sabit diskler, normalden yüksek frekansta çalistirilan islemciler ve sistem saatine göre yavas kaçan veya bozuk RAMlar yatabilir.

2.6 Baslangiçta
Bu satirlari okudugunuza göre çalisir durumda bir Linux sisteminiz var demektir. Hala silmediniz mi yoksa? Saka bir yana, büyük badireler atlattiniz. Önünüze sayisiz engeller çikabilirdi. Kurarken elektrikler kesilebilirdi, sabit disk çizilebilirdi veya yanlis bölümü formatlayabilirdiniz. Özellikle Linux Slackware dagitimini kurmak, dökümantasyon olmadan veya hatirli bir arkadasin yardimi olmaksizin gerçekten zordur.

Bu bölümde Linuxa küçük bir giris yapilacak, daha sonra da UNIX kullanmayanlar sistemle tanistiracaktir. Bölüm boyunca yapmaniz gereken korkmadan sistem üzerinde kolaylikla gezinti yapmak ve dosyalari kurcalamaktir.

Önceki bölümde sisteme girebilmek için sifresi olmayan "root" kullaniciyi kullanmistiniz. Bu kullanici sistemde en fazla yetkiye sahip kullanici olup sistem görevlisi (sorumlusu) adini alir. Eger root disinda bir kullanici hesabi tanimlanmissa onu kullanin. Sifre yazildiktan sonra komut istemcisine, yani kisaca kabuk dedigimiz programa girilir. Sifre yazilirken, baskalarinin görmemesi için ekrana basilmaz.

Kullanici isimleri veya sifrelerde büyük ve küçük harfler arasinda fark vardir. Root, root ve ROOT, farkli kullanicilara isaret eder. Klavyenin en sagindaki Caps Lock tusunun yanmadigina emin olun.

Sisteme ilk giriste, asagidaki gibi bir satirla karsilasacaksiniz.

Welcome to Linux 1.2.13.

linux login: root
password:
Last login: Thu Feb 13 12:46:35 on tty1
Linux 1.2.13.
You have mail.
linux:~#
Genellikle komut istemcisinin sonundaki karakter, root kullanicisi için #, diger kullanicilar için $ olur. Bu karakterden önce de makina ismi yeralir. MS-DOSta oldugu gibi burada UNIX komutlarini girebileceginiz kabuk (shell) üzerindesiniz.

Sifreyi degistirmek için kullanilan komut passwd dir. Bir kullanici sadece kendi sifresini degistirirken roota herkesin sifresini degistirme yetkisi verilmistir. Herhangi bir sistemde hesap sifrenizi unutursaniz, bunu sadece root degistirebilir. Root iken passwd yazin ve enter tusuna basin.

linux:~# passwd
Changing password for root
Enter new password: *******
Re-type new password: ******
Password changed.
linux:~#
Sifrenizi iyi saklayin. Root sifresini ele geçiren birisi sistemde istedigi degisikligi yapabilir. Sifre seçimi için Linux Isletim Sisteminde Güvenlik konu basligina göz gezdirin.

Linux komutlari hakkinda bilgi almak için man komutu kullanilir. Eger kurulum asamasinda man dosyalarinin kopyalanmasi sorusuna olumlu yanit verilmisse bunlar /usr/man dizini altinda bulunurlar. Örnegin passwd komutu hakkinda daha detayli bilgi almak için

$ man passwd
yazin. Tüm man sayfalari /usr/man dizini altinda 8 ayri dizinde saklanir (man1 .. man8). Bazi komutlarin man dosyalari birden fazla dizin altinda bulunur, bir dosya komut hakkinda temel bilgi verirken digeri sistem programcilarina yönelik olabilir. Örnek olarak mount komutu, hem 2, hem de 8 numarali man dosyalariyla birlikte arsivlenmistir. C programlayicisi, mount komutuna ulasmak için

$ man 2 mount
yazarken normal kullanici,

$ man 8 mount
yazmalidir. Bunun yaninda basliginda belirli bir anahtar sözcügü içeren tüm man dosyalarini arastirmak için apropos komutu kullanilir.

Her komut, bir veya birden çok parametre alabilir. Örnek olarak,

find . -name "*.txt" -print
komutu, bulundugunuz yerden itibaren tüm dosyalari arastiracak ve bunlarin arasindan sonu .txt ile bitenleri ekrana basacaktir. Parametreler genel olarak "-" isaretleri ve bu isaretten sonra gelen parametre ismi ile belirtilirler.

2.7 Linux Komut Yapisi
UNIX ve benzeri isletim sitemlerinde kullanicinin komut yazmasini saglayan, bu komutlari yorumlayarak gerekli islemleri yapan programlara kabuk (shell) adi verilir. UNIXte bir kullanici bir dizi kabuktan istedigini seçebilir. Kabuklar ile ilgili ayrintili bilgi ileride verilecektir. Kullandiginiz kabuk ne olursa olsun, gerek kabuktan kaynaklanan, gerekse UNIX komutlarinin hepsinin uydugu bazi standartlardan kaynaklanan bazi geleneksel yapilar vardir. Bunlari bilmeniz ilk kez duydugunuz bir komutun kullanimini bile kolayca çikarabilmenizin yani sira, bir dizi genel hatadan kaçinmanizi da saglayacaktir.

· · · UNIXte (ve Linuxta) bütün komutlar ve dosya isimlerinde büyük/küçük harf ayrimi önemlidir. Sistem komutlarinin ve dosyalarin çogu küçük harfle yazilir.

· · · Komut ve dosya adlarinda kullanacaginiz bazi karakterlerin gerek dosya ve dizin yapisi, gerekse kabuk ve diger komutlar nedeniyle bazi özel anlamlari vardir. Bu karakterlerden yeri geldikçe söz edilecektir. Örnegin, `/ karakteri hiçbir dosya adinda bulunamaz (dosya ve dizinler için ayraç olarak kullanildigindan). `- ile baslayan bir dosya olusturulabilir olsa da silmeye kalktiginda yeni bir UNIX kullanicisinin basina dert açabilir.

· · · UNIXte komutlara seçenek verirken seçenekten önce `- karakteri kullanilir. Örnegin ls -l

· · · UNIX komutlari tersi istenmedikçe girdilerini standart girdiden (klavye) alir, çiktilarini standart çiktiya (ekran) yazar. Bu özellik ileride anlatilacak olan yönlendirme ve boru (pipe) öperatorleri ile birlikte komut satirindan birçok islemi kolayca yapmanizi saglar.

UNIX kabuklari komut satirindan verilen komutu çalistirmadan önce bir dizi karakteri yorumlayarak dosya ad(lar)ina çevirirler. Bu karakterler:
o o o * 0 dahil herhangi bir sayida karakter yerine geçer. Örnegin rm * komutu bütün dosyalari siler, ls -l a* komutu `a ile baslayan dosyalarin listesini verir.

o o o ? tek bir karakter yerine geçer. Örnegin ?? adi iki karakterden olusan bütün dosyalar anlamina gelir.

o o o [] karakterleri arasinda yazilan liste içindeki herhangi bir harfe dönüstürülür. Örnegin cp *[abc] /tmp komutu `a, `b ya da `c ile biten bütün dosyalari /tmp dizinine kopyalayacaktir. liste içinde aralarina `- isareti koyarak araliklar verebilirsiniz. Örnegin, [A-Z]* büyük harfle baslayan bütün dosyalar anlamina gelir. Liste içindeki `^ karakteri sonrasinda belirtilen liste disindaki bütün karakterler anlamina gelir. Örnegin *[^0-9]* adinda rakam olmayan herhangi bir dosya anlamina gelecektir.

2.8 Dosya ve Dizin Yapisi
UNIX altinda bazi karakterlerin özel anlamlari vardir. Dizin ve dosya isimlerinin basinda nokta olmasi durumunda bu dosyalar gizli dosya haline gelir ve parametresiz yazilan ls komutuyla görünmez.

Dosya ve dizin isimleri 255 karakteri asamazlar.

Sisteme girince önceden tanimlanmis bir dizin altinda bulunursunuz. Bu dizin normal kullanicilar için genellikle /home/ ve ardindan gelen kullanici dizini ismidir. Bulundugunuz dizinin ismini görmek için pwd (print working directory) yazin. Temel dosya ve dizin kavramlari hakkinda detayli bilgi alabilmek için MS-DOS veya, en iyisi bir UNIX kitabi edinin.

$ pwd
/home/gorkem
$
UNIX komut yapisi DOSa çok benzer. Dizin degistirmek için cd , dizin yaratmak için mkdir komutlarini sistemde sikça kullanilir.

$ cd /
$ pwd
/
Hiyerarsik bir siraya sahip olan UNIXte en üstte / dizini (kök dizin) yeralir. Sistemdeki tüm diger dosya ve dizinler bunun altinda toplanirlar.

~
isareti, kullanicinin ev dizinini gösterir. Ev dizinine geçin ve mkdir komutu ile benim isimli bir dizin yaratin. Dizini patikasini, bir baska deyisle kök dizininden itibaren ismini vererek de yaratabilirsiniz.

$ cd ~
$ pwd
/home/gorkem
$ mkdir /home/gorkem/benim
3. Kabuk Islemleri
Sisteme girdiginiz anda kabuk programinin çalistirildigindan bahsetmistik. Bu andan sonra yapacaginiz tüm islemler bu kabuk programi tarafindan yönetilir ve denetlenir. Kabuk, klavyeden girilen komutlari çalistirarak bir arabirim görevi yapar. UNIX (ve Linux) altinda gelistirilen sayisiz kabuk çesidi ve bunlarin herbirinin kendine ait özelligi vardir. Her programci kendi zevkine hitap eden kabugu seçebilir, sistemde yeralan kullanicilar farkli kabuklar üzerinde çalisabilirler.

O an hangi kabuk üzerinde yeraldiginizi ögrenmek için echo $SHELL yazin.

$ echo $SHELL
/bin/bash
Sikça kullanilan kabuklar,

sh (Shell ya da Bourne Shell): Ilk UNIX kabugu.

ksh (Korn Shell): sh uyumlu, birçok ek programlama özelligi içeren bir kabuk. Bu kabuk da yaygin bir kitle tarafindan kullaniliyor.

bash(Bourne Again Shell): Kullanim kolayligi bakimindan en çok ragbet gören bash, GNU tarafindan kaynak kodu olarak dagitiliyor. bash sh ve ksh uyumlulugunu korurken, özellikle etkilesimli kullanima yönelik (komut tamamlama, gibi) birçok yenilik de içerir. Bu yazinin hazirlandigi 1997 Temmuz ayi baslarinda Bash 2.0.1 sürümü çikmisti.

csh (C shell): Berkeley Üniversitesinde gelistirilen cshin C diline benzer bir programlama yapisi vardir.

tcsh: cshin biraz gelistirilmis hali.

Yukaridaki kabuk programlarindan sh, ksh ve bash birbirleriyle uyumludur ve yukarida en ilkelden en gelismise göre siralanmislardir. Ayni durum csh ve tcsh için de geçerlidir. Kullanilan shell genellikle kisisel bir tercih nedeni olsa da, bütün sistem scriptleri sh ile yazildigindan, sistem yöneticilerine sh ailesinden bir kabuk kullanmalari önerilir.

Kabuk programlari genellikle /bin dizini altinda yeralir. Kullanicinin sisteme girerken hangi kabugu kullanacagi /etc/passwd dosyasinda yeralir. Bunu degistirmek için chsh (change shell) komutunu kullanabilirsiniz.

$ chsh
Password:
Changing the login shell for cagri
Enter the new value, or press return for the default

Login Shell [/bin/sh]: /bin/bash
$
Sisteminizde NIS kullaniliyorsa chsh yerine yppasswd -s komutunu kullanmalisiniz.

3.1 Yönlendirme
Kullanici, ekrana yazdigi bir komutun neler yaptigini en rahat sekilde komut tarafindan ekrana yönlendirilen bilgilerden anlayabilir. Program, kullaniciyi bilgilendirme amaciyla mümkün oldugu kadar çok, fakat ortaligi fazla karistirmamak için de mümkün oldugu kadar az bilgiyi ekrana vermelidir.

3.2 Standart Girdi, Çikti ve Hata
Linuxta, programin ekrana yazilan bilgiyi iki sinif altinda toplayabiliriz. Birincisi, olagandisi bir durumu bildiren standart hata, digeri de her türlü verinin yazildigi standart çikti. Program çalistigi andan itibaren bu iki kanal üzerinden akan bilgiler, programin çalistigi sanal terminale yazilirlar. Program girdilerini ise standart girdi araci olan klavyeden alir.

Eger bu bilgiler bir ekran boyundan (25 satir) fazla tutuyorsa bazi satirlar programcinin gözünden kaçabilir. Bunu önlemek amaciyla standart çikti ve hata bir dosyaya yazilacak sekilde ayarlanabilir. Yönlendirme olarak da bilinen bu islem UNIX altinda (DOSta oldugu gibi) > karakteri ile gerçeklestirilir.

Örnek olarak o an bulundugunuz dizinde yeralan dosyalari ekrana getirin :