Linux Nedir ? Linux Hakkında Herşey

1. Linux Nedir ?

Linux, serbestçe dagitilabilen, çokgörevli, çok kullanicili UNIX isletim sistemi türevidir. Linux, Internet üzerinde ilgili ve merakli birçok kisi tarafindan ortak olarak gelistirilmekte olan ve basta IBM-PC uyumlu kisisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalisabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir isletim sistemidir.

UNIX 70li yillarin ortalarinda büyük bilgisayarlar üzerinde çok kullanicili bir isletim sistemi olarak gelistirilmistir. Zaman içerisinde yayilmis ve birçok türevi ortaya çikmistir. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC sirketinin tescilli markasi oldugundan dolayi birçok sirket, ayni temele dayanan isletim sistemleri için degisik isimler kullanagelmislerdir. Örnek olarak

Hewlett-Packard HP-UX
IBM AIX
Sun Microsystems SunOS
kullanmaktadirlar. Bugün kisisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar biçok bilgisayar için yazilmis bulunan UNIX türevleri mevcuttur. Ne var ki bu türevlerin çogu gelisimi belirli bir noktada durmus ve yüksek fiyatla satilan ticari yazilimlardir.

Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesinde ögrenci olan Linus Torvaldsin ve Internet üzerinde merakli bir çok yazilimcinin katkilari ile gelistirilmistir. Linux gelisimi açik bir sekilde yapilmaktadir. Bunun anlami, isletim sisteminin her asamasi açik olarak Internet üzerinde yayinlanmakta, dünyanin dört bir yaninda kullanicilar tarafindan test edilmekte, hatalari ve eksiklikleri tesbit edilerek düzeltilmekte ve gelistirilmektedir. Zaman zaman bu deneme asamalari belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir isletim sistemi sunulup, gelistirme için ayri bir seriye devam edilir. Gelistirmede yer alan bu açiklik Linuxun en büyük avantajlarindan biridir. Gelisimi evrimseldir, hatalar aninda kullanicilar tarafindan tesbit edilip rapor edilmekte ve birçok kisinin katkisiyla düzeltilmektedir. Bazi isletim sistemi sürümleri saatler içerisinde güncellenebilmektedir.

Linux, Andy Tannenbaum tarafindan gelistirilmis olan Minix isletim sistemine dayanmaktadir. Linus Torvalds bos zamanlarinda Minixten daha iyi bir Minix isletim sistemi yaratmak düsüncesiyle 1991 Agustos sonlarinda ilk çalisan Linux çekirdegini olusturdu. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanitildi. Linus, comp.os.minix haber grubuna gönderdigi yazida yeni bir isletim sistemi gelistirmekte oldugunu ve ilgilenen herkesin yardimini bekledigini yazmisti. Isletim sisteminin çekirdegi için verilen numaralar kisa sürede bir standart kazandi. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan seviyeyi, x gelisim asamasini göstermektedir. Tek sayili xler gelistirme asamalarini çift sayili x ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler. a ise degisik Linux sürümlerini belirtir. Bu yazinin hazirlandigi Agustos 1997 içerisinde en son güvenilir (kararli) Linux çekirdegi 2.0.30, en son gelisim asamasindaki çekirdek ise 2.1.47dir.

Linux gerçekten son yillarda hizli bir gelisme göstermis, çesitli ülkelerden birçok kullaniciya erismis ve yazilim destegi günden güne artmistir. Degisik kuruluslar Linux sistemi ve uygulama yazilimlarini biraraya getirerek dagitimlar olusturmuslar ve kullanimini yayginlastirmislardir.

1.1 Linuxun Destekledigi Donanimlar
· · · Linux su anda basta IBM-PC uyumlu kisisel bilgisayarlar olmak üzere Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanli bilgisayarlar üzerinde, Sun Sparc islemcili is istasyonlari, Alpha islemcili kisisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM mimarilerinde çalismaktadir.

· · · IBM uyumlu kisisel bilgisayarlar üzerinde 80386 ve üzeri (80486 80586 Pentium PentiumPro ve türevleri) degisik üreticilerin islemcileri ile sorunsuz olarak çalismaktadir. 80286 ve 8086 islemcili bilgisayarlar için sinirli kabiliyette Linux uygulamalari mevcuttur.

· · · PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her türlü anakarti desteklemektedir.

· · · Teorik olarak 4 Gbytea kadar RAM desteklenmektedir.

· · · AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartina uyumlu destek bulundugu sürece SCSI diskler ve diger cihazlar desteklenmektedir.

· · · IDE-ATAPI CD-ROM sürücüleri, ve bazi özel CD-ROM kontrol kartlari desteklenmektedir.

· · · Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Window ortaminda genel VGA ve SVGA uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birçok görüntü karti desteklenmektedir.

· · · Birçok 10 ve 100 Mbit ethernet karti, ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP destegi verilmektedir.

· · · Basta SoundBlaster,Gravis Ultrasound olmak üzere birçok ses karti desteklenmektedir.

Linux altinda hangi donanimlarin desteklendigi ile ilgili ayrintili bilgiyi Hardware-HOWTOdan alabilirsiniz. HOWTO dökümanlari hakkinda daha genis bilgi ve nereden temin edeceginiz kitabin sonunda detaylica anlatilmistir.

Makinanizda Linux çalistirmak için kullanacaginiz uygulamalara bagli olarak en az bir 386SX islemci ve 4 Mbyte RAMa ihtiyaç duyacaksiniz. Sabit disk üzerinde ise en az 40 Mbytelik bir alan ayirmaniz gerekecektir. Rahat bir kullanim için en az 8 Mbyte RAM ve 200 Mbyte sabit disk ve bir 486 islemci önerilmektedir.

1.2 Linuxun Kullanim Amaçlari
Ücretsiz olarak dagitiliyor ve gelisiminin hala devam ediyor olmasi biçcok kisinin Linuxun profesyonel alanlarda kullanilamayacaginin düsünmesine yol açmaktadir. Oysa Linux isletim sistemini kullanan bilgisayarlar özel kullanim basta olmak üzere birçok alanda yaygin olarak kullanilmaktadirlar.

Kisisel Kullanim
Linux evinde veya isinde UNIX isletim sistemi altinda çalismak isteyenler için ideal bir platformdur. Özellikle isi veya egitimi sirasinda UNIX platformlar altinda çalismak, uygulamalar kullanmak veya yazilim gelistiren kisiler kendi kisisel bilgisayarlarinda benzer ortami yakalayabilmekte ve islerini kendi kisisel bilgisayarlarinda gerçeklestirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altinda yer alan uygulamalar giderek siradan bir kullanici için bile bu isletim sisteminin ilgi çekici hale gelmesini saglamaktadir. Gelisimleri henüz tamamlanmamis olmasina ragmen, herhangi bir kisisel bilgisayardan beklenebilecek yazi editörleri, hesap cetvelleri, çizim yazilimlari, veri tabanlari birçok ihtiyaca cevap verecek düzeye gelmistir. Örnegin LaTeX kullanicilari MS-DOS altinda bulduklari destegin çok daha fazlasini Linux altinda bulabilmektedirler.

Internet Sunucusu
Linux dogrudan TCP/IP destegi ile gelmektedir. Bu yönü ile TCP/IP temelli bilgisayar aglarinda hem istemci hem de sunucu olarak yaygin kullanim bulmustur. Üzerinde hali hazirda bulunan servislerin çesitliligi, yeni çikan servislere hizli ayak uydurmasi, kolay konfigüre edilebilmesi ve özellikle de düsük maliyeti sebebi ile yaygin olarak Internet servislerinin verilmesi amaciyla kullanilmaktadir. Zamanla verdigi ag servisleri baska protokollere destek verecek sekilde genisletilmistir. Su anda Linux

WWW sunucu
DNS sunucu
NFS sunucu
NIS sunucu
X Window sunucu
BOOTP sunucu
SMTP sunucu
FTP sunucu
LIST sunucu
NEWS sunucu
gibi yaygin TCP/IP servislerinin yanisira

NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazici servisi)
· · · SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW için disk ve yazici servisi)

· · · APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazici servisi) verebilmektedir.

Ag Elemani
Linux yazilim destegi ile birçok ag elemaninin yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanilabilmektedir. Birden fazla agin birbirine baglanmasi amaciyla bir yönlendirici (router) olarak da kullanilabilmektedir. Özellikle farkli protokoller arasi bir geçis elemani olarak yaygin sekilde Linuxtan yararlanilmaktadir. Ayirca yönlendirici olarak kullanildiginda kolaylikla güvenlik amaciyla firewall (alev duvari) olarak konfigüre edilebilmektedir. Buna ek olarak bir ag üzerinde bulunan iki segmanin trafigini birbirinden ayiran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok kurumda bir veya daha çok modemin baglanmasi amaciyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanilmaktadir.

1.3 Nereden Linux Bulabilirim ?
Linux isletim sistemiminin temelini olusturan çekirdek, bu çekirdegin kullandigi destek kütüphaneleri ve uygulama yazilimlari bir araya getirilerek, yükleme yazilimlari da eklenerek Linux dagitimlari meydana getirilmektedir. Bu dagitimlar temel olarak bir kullanicinin Linux kullanmak için ihtiyaç duyabilecegi bir çok yazilimi bir araya getirirler. Bu dagitimlarin çogu Internet üzerinde anonim FTP arsivlerinde bulunabilmektedirler. Internet erisimi bulunmayan kisilerinde (veya Internetten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen kisilerin) yararlanabilmesi için çesitli CD-ROM sirketleri tarafindan CD-ROM üzerinde dagitimlar meydana getirilmistir.

Doküman Temini
Linux hakkinda yazilan kitaplarin sayisi gün geçtikçe artmaktadir. Yine de en güncel bilgi Internet üzerinde bulunmaktadir. Elektronik ortamda bulunan iki temel döküman çesidi bulunmaktadir. Bunlar:

Linux Documentation Project
NASIL (HOWTO) dökümanlaridir.
.

1.4 Yazilim Özellikleri
Bir isletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama yazilimlarinin çoklugu ve kalitesi ile varolabilirler. Herhangi bir Linux dagitimi içerisinde, degisik amaçlara hizmet eden birçok yazilim bulunmaktadir. Ancak her geçen gün bu dagitimlarda yer almayan yeni yeni yazilimlar çikmaktadir.

UNIX makinalar üzerinde yer alan uygulamalarin çogu, degisik platformlar altinda bulundugundan çalistirilabilir (executable) olarak dagitilmaz, kaynak kodu seklinde sunulurlar. Sözkonusu yazilimi kullanmak isteyen bir kullanici bu kaynak kodunu kendi platformunda derleyerek çalistirir. Bu tür yazilimlarin birçogu Linux altinda kolaylikla çalistirilabilmektedir. Bu tür yazilimlari Internet üzerinde çesitli FTP arsivlerinde bulmak mümkündür.

Linuxa özel veya Linux üzerinde gelistirilen yazilimlar için standart bazi FTP arsivleri vardir. Bunlarin en bilineni Sunsite FTP arsividir. Burada çesitli dizinler altinda konularina göre ayrilmis bir durumda elektronik devre tasarim yazilimlarindan oyun programlarina kadar birçok degisik yazilim bulunmaktadir. Bu arsivin Türkiyede yeralan bir kopyasi adresinde vardir.

Linuxun bu denli sevilmesi ve yayginlasmasi çesitli sirketlerin (Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux üzerinde çalisan ticari yazilimlar gelistirmesi sonucunu verdi. Bu konuda detayli bilgi için Commercial-HOWTO dökümanindan yararlanabilirsiniz.

Linux üzerinde bulunan uygulamalarin ve yazilimlarin listeleri için asagidaki adreslerden yararlanabilirsiniz:

Linux Applications and Utilities
Scientific Applications on Linux
Linux Software Map

Temel Komutlar
Daha önce UNIX tabanli bir isletim sisteminde çalisanlar için Linux, ögrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktir. Standart bir UNIX sisteminde yeralan hemen hemen tüm komutlar, Linuxa tasinmistir. Onlarca çesit kabugun yani sira, sed, awk gibi programcinin isini kolaylastiran diller, ls, less, finger gibi temel her türlü komut, Linuxta vardir.

Ag ve Internet uygulamalari için elm ve pine (Pine Is Not Elm :-) yaninda metin editörleri olarak vi, vim (viin daha gelismis sürümü), pico ve joe sayilabilir. Editörlerden, bizde fazla bilinmeyen Emacs da Linux altinda denemeye deger programlardandir. Kelime islem programlarindan troff, groff (GNU troff) ve daha modern metin isleme yazilimlarindan TeX ve LaTeX sayilabilir.

Bazi program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) basinda görebileceginiz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazilim ve programlar üreten bir kurulustur. GNU, lisansini ve yazarini korumak kosuluyla programlari kaynak koduyla birlikte Linux kullanicilarina dagitir. GNU bash ve tcsh, Linux altinda en çok ragbet edilen iki kabuk ismidir. Diger kabuklar arasinda zsh, ash, ksh ve csh sayilabilir. Kabuklar hakkinda daha genis bilgiyi, Bash konu basligi altinda bulabilirsiniz.

Uygulama Programlari
Linux üzerinde ver tabani uygulamalari ortalama bir kullanicinin ihtiyacini karsilayabilir. Postgres, Mbase, msql ve Ingres gibi profesyonel yazilimlar Linux ve diger platformlarda istemci/sunucu bazda görev yapabilirler. Özellikle Postgres, uygulama kolayligi ve C, perl, tcl gibi birçok dile yönelik arabirimiyle göze çarpar.

Mühendislik yazilimlari arasinda gnuplot (grafiksel veri analiz yazilimi), xspread ve xfractint (fraktal yaratma programi) sayilabilir.

Dogru seçilmis bir donanim üzerinde kurulan bir Linux makinasi, hemen her tür çokluortam (multimedia) uygulamalarini rahatlikla çalistirabilir. En az Pentium tabanli, 32Mbayt RAM ve 2GB sabit diske sahip makina yardimiyla ticari olarak satilan çokluortam uygulamalarini kullanabilirsiniz. Linux, hemen her türlü ses kartini desteklediginden ses dosyalarinin, workman, Cdplayer gibi programlar yardimiyla kolayca çalinmasi mümkün olur. MIDI editörleri ve bir sentezleyici ile kendi müzik stüdyonuzu kurabilirsiniz.

Biraz oyun oynamak mi istediniz ? Doom, Quake, Abuse, Xtetris, FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun Linuxta da var. ODTÜde yüzlerce ögrenciyi bilgisayar basina mihlayan MUD (Multi User Dungeon) oyunlarini sunan makinalarin birkismi Linux idi.

X Window Arabirimi
Linux isletim sistemi altinda X Window sistemi ile Windows altindaki gibi grafik arabirimiyle birlikte çalisabilirsiniz. Windows ile ugrasan herkes rahatlikla X Windowa geçis yapabilir. X ile ekranda ayni anda birden fazla pencere açilabilir, fare yardimiyla birden fazla uygulama ayni anda kontrol edilebilir.

Pekçok uygulamanin (özellikle Internet tabanli) X üzerinde çalisan sürümleri vardir. Bu sayede metin tabanli ekrana (vt100) dönmeden her isinizi X yardimiyla tamamlayabilme sansiniz olur. Bu sayede Linux, bir is istasyonu görünümüne ve kullanisliligina sahip olacaktir.

X pencere denetleyici (window manager - wm) kullanici ile X arasinda bekler ve klavye ile fareden aldigi emirleri ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin açilmasi, kapatilmasi ve yerlerinin degistirilmesi gibi komutlardir. Sikça kullanilan pencere denetleyicileri fvwm, twm ve olwmdir.

1.5 Linux ve Diger Isletim Sistemleri
Linux ve diger isletim sistemleri arasindaki iliskiyi, benzerlikleri ve farkliliklari bilmek önemlidir. Linux isletim sistemi, diger sistemler ile birlikte ayni sabit diski paylasabilir. UNIXi ögrenmek için kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, diger isletim sistemlerine karsi her zaman güçlü bir alternatif olmaktadir. Internet servis saglayicilarinin büyük çogunlugu, Linux kullanmakta, Internet baglantilarini, e-posta ve haber grubu alis-verisini Linux sayesinde yapmaktadir.

Bir kisisel bilgisayari satin aldiginiz zaman çok büyük ihtimalle üzerinde MS-DOS veya türevi bir isletim sistemi yüklenmis oldugunu göreceksiniz. Her kullanici o veya bu sekilde MS-DOS ile tanisir. MS-DOS, üzerinde en fazla program yazilan isletim sistemi olmus, bu yüzden modern isletim sistemleri çikmadan önce her kullanicinin kurtaricisi gözüyle bakilmistir. Fakat MS-DOS arabirimi programlanirken ileriyi düsünemeyen programcilar, bu isletim sistemine Linuxta olan bazi hayati özellikleri kazandiramamislardir. MS-DOS, çok kullanicili bir sistem degildir ve ayni anda birden çok isi yapamaz. Isterseniz çalistirilabilecek en genis programin büyüklügünü görmek için mem komutunu kullanmayi deneyin. Linux, sadece üzerindeki hafiza ile sinirlidir. 80x86 tabanli mikroislemcinin her özelligini sonuna kadar kullanir. Bunun sonucu olarak verimli bir isletim sistemi sayilabilir.

Tüm bu olumsuzluklara ragmen yine de MS-DOS kullanmak istiyorsunuz. Onun da kolayini bulmus Linux programcilari. Ücretsiz dagitilan MS-DOS ve Windows emülatörü yardimiyla MS-DOS altinda çalisan programlarin hemen hepsi Linuxla birlikte de çalisabilir. WinWord 2.0, sysinfo, Civilization ve Qbasic Linux altinda sorunsuz çalisan MS-DOS/Windows programlarindan birkaçi.

Profesyonel bir yatirim sayilabilecek Windows NTnin çokgörevlilik ve hafizayi mükemmel kullanma gibi özellikleri vardir. Buna karsilik fiyati oldukça yüksektir ve çalismak için gayet yüksek standartli bir makina ister.

IBM firmasinin gelistirdigi OS/2 de NTye benzer sekilde çokgörevli isletim sistemi olup fiyat/performans orani açisindan makul sayilabilecek bir isletim sistemi olarak göze çarpar.

Linux, herkese göre bir isletim sistemi degildir. UNIXi benimsemeyen bir kullanicidan Linuxu kullanmasini bekleyemezsiniz. Internetin kendisi UNIX tabanli oldugu için Linux bu alanda yukarida sözü geçen sistemlerden daha avantajli bir duruma gelir. Dagitimi tek firmayla sabit olmadigi için gelistirilme asamasinda dünyanin dört bir yanindan katki ve destek gelir. UNIXe belirli bir standart getirilmesi için yapilan çalismalara uyan Linux, POSIX standardini destekler.

RedHat, Caldera gibi çesitli Linux sürümleri da piyasada satilmakta, çok zengin bir döküman ve arsiv kaynagi ile kullanicilara sunulmaktadir. 80x86 tabanli islemciler üzerinde kurulabilen ve Internet üzerinde bedava dagitilan diger isletim sistemlerinden birisi FreeBSDdir. FreeBSD, bir grup programci tarafindan BSD standartini 80x86 bilgisayarlara tasimak üzere gelistirilmistir ve Linux ile büyük benzerlikleri bulunur.

Linux isletim sisteminin güvenilir ve saglam yapisindan haberdar olmayan, hatta bu gerçegi bilerek ücretli sistemlerdem medet uman kisiler vardir. Sabit fikirli olmadan önce bu sistem hakkinda daha fazla verinin dagitilmasi, kullanicilarin bilinçlendirilmesi gereklidir. Bu da ancak, Linuxun yapabildiklerini göstermekle olabilir.

1.6 Türkiyede ve Dünyada Linux
Eger Linuxu sever ve bu sistemin yayginlasmasinda, bihaber kullanicilara tanitiminda öncülük etmek isterseniz, bu bölüm tam size göredir.

Henüz tüzel kisiligi olmayan Türkiye Linux Kullanicilari Grubu sayfasi Türkiyede Linux çalismalari için iyi bir baslangiç noktasidir. Türkçe ve Ingilizce Türkiyedeki en genis kapsamli Linux sunucusunun genislemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine ihtiyaç vardir. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varligiyla mümkündür.Dünyada ve Türkiyede Internet Servis Saglayicilari (ISS) Linuxu uzunca bir süredir ticari olarak kullaniyorlar. Uygulama yazilimlari da bu yönde kullanicilarin hizmetine sunuluyor. Fakat güvenlik sorunlari nedeniyle Linux kullanan servis saglayicilari, müsterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Açik sistem kavraminin yayginlasmasi da bu sebepten dolayi sekteye ugruyor. http://www.10mb.com/linux/ adresinde, ticari uygulama yazilimlarina destek veren bir proje yeralmaktadir.

SSC (Specialized Systems Consultants - http://www.scc.com), ``Linux Journal adinda bir dergiyi basariyla dagitiyor. Tiraji onbinleri bulan bu aylik dergide bu isletim sistemini aktif kullanan herkes için, her konuda, her düzeyde makale bulmak mümkündür.

1.7 Linux ve Donanim Destegi
Bir isletim sisteminin tüm kartlari tanimasi, tüm sabit disklerle çalisabilmesi, tüm giris/çikis kartlariyla uyum içinde çalismasi mümkün degildir. Bu konuda çok iddali olan tak-çalistir sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen bütün donanimlarla birlikte çalisabilir.

Linux, üzerinde matematiksel islemci olsun veya olmasin Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro islemcilerde sorunsuz çalisir. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanli islemcilerinde nadiren sorun çikarsa da) AMD, Cyrix gibi firmalarin islemcileri de Linux tarafindan desteklenir. Matematik islemcisi olmayan bilgisayarlarda Linuxun beyni sayilan çekirdek, matematik islemcisine gerek duyulan kod parçalarinda bu islemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler disinda ALPHA, PowerPC, MIPS, farkli Sparc modelleri, PA-RISC gibi birçok farkli islemciye de basarili bir sekilde tasinmistir.

Linux, kisisel bilgisayarlarda kullanilan ISA, VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile çalisabilirler.

Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla islemcili bilgisayarlar üzerinde de çalisabilir ve birden fazla islemciyi en verimli sekilde kullanir.

Kisisel bilgisayarlarin kullandigi 80x86 tabanli islemciler disinda, tasinan ve sorunsuzca çalistigi bilinen islemciler ve bilgisayarlar ile konu hakkinda daha fazla bilgi alinabilecek Internet adresleri asagida verilmistir.

Linux/68000
Linux/MIPS
Linux/PowerPC
Linux for Acorn
MacLinux
Compaq Deskpro XL
IBM PS/2 MCA systems
Compaq Contura Aero
IBM ThinkPad
Linux/MIPS
Linux/Alpha
HP PA-RISC
SPARC/Linux
Linux, metin modu kullanirken tüm ekran kartlariyla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalisir. X Window çalistirmak isterseniz hizlandirilmis bir SVGA kart önerilir. Sürekli yenileri eklense de asagida su anda desteklenen kartlarin tam listesi vardir.

Hercules mono
VGA / VGA Mono
EGA
ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
OAK OTI-037/67/77/87
Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p, ET4000AX
IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32, Trio64, 868, 968
Weitek P9000 (16/32 bpp)
Diamond Viper VLB/PCI
Orchid P9000
Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
Compaq AVGA
Genoa GVGA
MCGA (320x200)
MX MX68000/MX68010
NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
RealTek RTG3106
Video 7 / Headland Technologies HT216-32
Western Digital/Paradise PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
Hyundai HGC-1280
Sigma LaserView PLUS
Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri
Linux, standart IDE, bazi ESDI, hemen hemen tüm SCSI ve nadiren kullanilsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslinda Linux çalistirmak için sabit diske gerek yoktur. Ag üzerinden, Bootp protokolü yardimiyla Linux yüklü baska bir bilgisayarin kaynaklarini kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmalidir. Genellikle MS-DOS altinda sorunsuz çalisan her sabit diski Linux da görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer ayirmalisiniz. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski ayri bir dizin altindan erisebilir. Bu konuda daha genis bilgiyi Linux kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.

Sabit diskler, denetleyicileri desteklendigi sürece Linux altinda kullanilabilirler. Artik neredeyse tüm CD-ROMlar SCSI denetleyicilerle çalisiyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinaniz CD-ROMu da taniyacaktir. Linux, CD-ROMlarin standart iso9660 dosya sistemini de tanir.

Desteklenenen kartlar,

AMI Fast Disk VLB/EISA
Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x, AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
Always IN2000
BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx, TMC-950
Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0 (PCI)
Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VLB)
Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VLB)
Western Digital WD7000 SCSI
AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
Iomega PC2/2B
Qlogic (ISP1020) (PCI)
Ricoh GSI-8
Ethernet Kartlari
Piyasada çok çesitli ethernet kartlari vardir. Genellikle yaygin olarak kullanilanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardir. Asagida desteklenen ethernet kartlarin bir listesi yeralmaktadir. PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarinin uyumlu olanlari, çok nadir kullanildiklari için burada belirtilmeyecektir.

3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507, 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP J2405A,
NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
AT&T GIS WaveLAN
Allied Telesis AT1700
Ansel Communications AC3200 EISA
Apricot Xen-II
Cabletron E21xx
DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
New Media Ethernet
Racal-Interlan NI5210, NI6510
PureData PDUC8028, PDI8023
SEEQ 8005
SMC Ultra
Schneider & Koch G16
Western Digital WD80x3
Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter
Ses Kartlari
Linux üzerinde hemen her türlü ses karti destegi var. SoundBlaster16 ses kartlarinin üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal processor - sayisal ses isleyici) bulunanlari Linux üzerinde kullanamazsiniz.

Desteklenen ses kartlari,

6850 UART MIDI
Adlib (OPL2)
Audio Excell DSP16
Aztech Sound Galaxy NX Pro
Crystal CS4232
CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
Ensoniq SoundScape
AWE 32
Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
MPU-401 MIDI
MediaTriX AudioTriX Pro
Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16 (Jazz), Pro Audio Spectrum 16
Microsoft Sound System (AD1848)
OAK OTI-601D cards (Mozart)
OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster 16
Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
Wave Blaster
Fare:
Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.

Genellikle kullanacaginiz farenin türü Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktir.

Modem, Yazici ve Oyun Çubugu
Hem internal (kasa içine takilan) hem de external (kasanin disinda kalan) tüm modemler Linux tarafindan desteklenir. Ayni sekilde paralel veya seri porta takilan her yazici ve çizici desteklenir. Isterseniz bunlari yerel bir ag üzerinden birden fazla makinaya paylastirabilirsiniz. Linux altinda lpr yazilimi, yazicilara erisimi saglamak için kullanilir.

Oyun çubuklari için sürücüler ister dogrudan çekirdege eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.

Asagida, Linuxun destekledigi giris/çikis kartlarinin genis bir listesi vardir.

AST FourPort and clones
Accent Async-4
Arnet Multiport-8
Bell Technologies HUB6
Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
Computone ValuePort
DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
PC-COMM 4-port (4 port)
SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQs)
STB 4-COM (4 port)
Twincom ACI/550
Usenet Serial Board II (4 port)
Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64
1.8 Linux Avantaj ve Dezavantajlari
Pekçok insan, ``neden Linux? diye sorabilir. Belki de cevap önce kullanicinin kendini tanimasi ile bulunabilir. Degisik yerlerde Linux kullanilmasi ve bunun sonuçlari hakkinda gözlemlediklerimizin isigi altinda çok kabaca: Eger, bilgisayarla iliskiniz belirli paket programlara dayaniyorsa, bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmaniz gerektigine inanmiyorsaniz, bilgisayar ile ugrasmak hosunuza gitmiyorsa, sorunlarinizi kendi basiniza çözmeyi denemekten hoslanmiyorsaniz, bir sorun çiktiginda para vererek de olsa bu sorununuzu birisi araciligi ile çözmek istiyorsaniz Linux kesinlikle size göre degil. Ama eger, bilgisayarinizla ilgilenmekten hoslaniyorsaniz, bilgisayarda çikan problemlerle ugrasmak hosunuza gidiyorsa, diger isletim sistemlerinin sizi siktigina ve sinirladigina inaniyorsaniz, donaniminizdan daha çok performans istiyorsaniz, UNIX isletim sistemi ile çalismayi seviyorsaniz Linux size göre olabilir.

Avantajlari
UNIX isletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsaniz ve bu isletim sisteminde platforma bagimli bir yazilim kullanmiyorsaniz, Linux ideal bir çözümdür.

Linux ücretsizder. Sadece isletim sisteminin maliyeti açisindan degil, verdigi performans için ihtiyaç duydugu donanim açisindan da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanilan ve bol yedek parçasi bulunan bir platform altinda çalistigi için belirli bir Linux sisteminin performansini artirmak için yapilmasi gereken yatirim baska bir UNIX is istasyonunu ayni oranda gelistirmek için gereken yatirima göre çok düsüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarin hafizasini iki katina çikarmak için harcanacak para ile bir Linux-PCnin hafizasini iki katina çikarmak için harcanmasi gereken parayi kiyaslamayi deneyin. Fakat sirketler bazinda Linuxun bedava bir isletim sistemi olmasi genelde gözardi edilir.

Bir Linux makine bu sayede sadece isletim sistemi açisindan degil donanim olarak da ucuza gelmektedir.

Linux hizla gelistirilmektedir. Bu gelisimin en büyük yarari, eksikliklerin kullanicilarin talepleri ve çabalari sonucunda hizla giderilmesidir. Linux diger tüm isletim sistemlerine göre belirli bir donanim için daha hizli destek verebilmektedir.

Linux çok degisik donanimlar ve servisler icin özel olarak hazirlanir. Isletim sisteminin temelini olusturan çekirdek kullanici tarafindan da derlenebildigi için, bu derleme sirasinda sadece kullanim amacina yönelik alt programlarla donatilir. Bu genel olarak daha sistemin performansini artirmaktadir. (Örnek olarak SCSI donaniminiz yoksa çekirdeginizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)

Dezavantajlari
Linuxun serbestçe dagitiliyor olmasi bir çok kisinin bu isletim sistemine güvenmemesine yol açmistir. ``Ciddi bir sey olsa, bedava olmazdi ! kanisi oldukça yaygindir.

Linuxun sürekli gelisiyor olmasi en büyük dezavantajlarindan biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows95 programlarini çalistiramiyor ), gelisimin bazi asamalarinda topyekün degisiklikler yapilmasi, gelisimi takip etmek için bazen sürekli yenileme yapilmasi, birçok kullanicinin bu isletim sistemine güvenmemesine yol açmistir.

Linux herhangi bir ticari destek altinda gelismemektedir. Bunun en büyük yarari isletim sisteminin ticari kaygilar tasimamasidir. Ancak bunun yani sira diger isletim sistemlerinde olan teknik destek, dagitim ve dökümantasyon alanlarinda eksikleri vardir. Özellikle teknik destek eksikligi, anahtar teslim çözümlere alismis kullanicilarin çoklugu Linux kullanicilarinin sayisini sinirlayan temel faktörler olmuslardir.

Bu konudaki eksikligi gidermek için çesitli gönüllü kuruluslar, kullanici gruplari olusmustur. Zamanla Linux teknik destegi ticari bir konu olarak ortaya çikmistir. Su anda tüm dünyada Linux çözümleri konusunda teknik destek veren danismanlar bulunmaktadir. Bu kisiler ve kurumlar hakkinda ayrintili bilgiyi Consultants-HOWTO dökümaninda bulabilirsiniz.

Linux isletim sistemini gelistirenlerin ticari kaygilar gütmemeleri bazi ticari yazilimlarin Linux üzerinde gelismemesine sebep olmustur. Linux üzerinde belirli konularda diger isletim sistemlerinden asagi kalmayan yazilimlar bulunmasina ragmen, belirli bazi konularda çok zayif kalmistir. ( Mesela oyunlar )

Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanicilarin rahatça kullanabilecegi düzeyde degildir. Bazi çözümler kullanicilarin belirli bir yazilim ve isletim sistemi bilgisine sahip olmalarini gerektirmektedir.

Sonuç olarak: Biz uzun süre Linux kullandik ve çok zevk aldik. Diger isletim sistemleri ile yapamadigimiz birçok uygulamayi Linux sayesinde gerçeklestirdik. Belirli bir donanim ile gösterdigi performansin bir çok isletim sisteminin üzerinde oldugunu gördük. Ne var ki her uygulama için Linuxun ideal bir çözüm olarak ortaya çikmadiginin bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde üzerinde gelistirilen uygulama yazilimlari daha çok kisiyi baska isletim sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.
2. Linux Kurulumu ve Baslangiç
Linux hakkinda ilk dökümanlar yazildiginda, Linux çalistirabilecek bilgisayarlarin özellikleri önemliydi. Linux 32 bitlik bir isletim oldugundan en az 80386SX islemcilerle çalismaktadir. 8086 ve 80286 islemcili IBM-PC uyumlu kisisel bilgisayarlar Linux tarafindan desteklenmemektedir. Hafiza olarak en az 4 Mbyte RAM (yogun islemler için 12 veya 16) tavsiye edilmektedir. Teknik olarak 2 Mbyte ile de çalisabilmesi gerekir. Pratik olarak bugün piyasada bulunan hemen hemen her IBM-PC uyumlu kisisel bilgisayarda Linux çalisabilmektedir.

8 Mbyte RAMa sahip herhangi bir 486 üzerinde hemen hemen her türlü uygulama rahatlikla çalistirilabilmektedir. Tabii ki daha fazla RAM ve daha hizli islemciler sistemin genel olarak daha hizli çalismasini saglayacaklardir.

Linux tarafindan desteklenen donanimlar her geçen gün degisiyor. Bilgisayarinizda bulunan herhangi bir donanimin desteklenip desteklenmedigini Hardware-HOWTO dosyasindan ögrenebilirsiniz.

Yine de daha önce yazilanlari kisaca tekrar edersek,

1. 1. 1. Kisisel bilgisayarlarda INTEL, AMD, CYRIX sirketlerinin tüm 80386, 486, 586, 686, Pentium, PentiumPro islemcileri

Tüm IDE, MFM, RLL sabit diskler
Çogu SCSI sabit disk denetçileri
Çogu ethernet ve G/Ç kartlari
Birçok VGA, SVGA, EGA, HERCULES görüntü kartlari
Linux tarafindan desteklenmektedir.

Linux baska isletim sistemleri ile ayni sabit diskte bulunabilir. Makinaniza Linux yüklemek için mevcut isletim sisteminizi kaldirmak zorunda degilsiniz. Fakat yine de Linux yükleyebileceginiz bir miktar alan ayirmak zorundasiniz. Bir bilgisayara Linux yüklemek için bilgisayariniz üzerinde bir baska isletim sisteminin bulunmasina gerek yoktur, Linux tam anlamiyla kendi basina çalisabilen bir isletim sistemidir.

``Linux sabit disk üzerinde ne kadar yer kaplar? sorusuna kesin bir cevap vermek oldukça zor, zira bu hangi yazilimlari yükleyeceginize ve ne kadar kullanici alani istediginize çok baglidir. Yine de kaba rakamlar vermek gerekirse, 40 Mbytelik bir alana çalisilabilir durumda ve isinizin çogunu görebilecek bir Linux kurulabilir. Tüm paketleri yüklemeye kalktiginizda ise kabaca 250 Mbyte kadar yer kaplayacaktir.

Linux, çok çesitli gruplar tarafindan sürekli gelistirilen bir isletim sistemidir. Belirli kisiler ve topluluklar Linux için gelistirilen temel isletim sistemini ve uygulama yazilimlarini bir araya getirerek dagitimlar olustururlar. Bir Linux dagitimi temel olarak bir makineye Linux kurmak ve o bilgisayar üzerinde Linuxla çalismak için gerekecek tüm yazilimlari ve paketleri içerir, bu yazilimlarin yüklenmesi için bir yükleme yazilimi saglar.

Su an mevcut çok çesitli Linux dagitimlari mevcuttur. Bu dagitimlar içerdikleri paketler ve yüklenis sekilleri açisindan bazi ufak tefek farkliliklar gösterseler de temelde ayni isletim sistemini yüklerler. Bir Linux dagitimi bir araya getirildigi zamandaki güncel isletim sistemini içermektedir. Örnek olarak Linux isletim sisteminin temeli olan çekirdek neredeyse her hafta yenilenerek gelistirilmektedir. Oysa dagitimlar senede ancak birkaç kere olusturulurlar.

Linux dagitimlari geleneksel olarak 3.5" lik disketler halinde hazirlanir. (her biri bir 3.5" lik diskete sigabilecek seri dizinler seklinde). Her konu ile ilgili bir seri disket bulunur (örnek olarak n serisi ag uygulamalari için n1,n2,n3... seklinde)

2.1 Mevcut Dagitimlar
Yaygin olarak kullanilan dagitimlar asagida yer almaktadirlar. Burada anlatilacak olan kurulum bilgileri, Linux Slackware dagitimina sahip oldugunuz farzedilerek hazirlanmistir.

Slackware
Belki de en yaygin olarak yer alan dagitim Slackware dagitimidir. Bu döküman boyunca anlatilacak olan komutlar ve sistem özellikleri Slackware dagitimina göre düzenlenmistir. Diger dagitimlar için anlatilan islemlerin karsiliklari için dagitim hakkindaki açiklamalara basvurabilirsiniz. Slackware dagitimlarinin temin edilebilecegi yerler,

Slackware dagiticisi Walnut Creek
Orjinal Slackware FTP arsivi

2.2 Ne Sekilde Bulabilirim ?
Geleneksel olarak dagitimlarin disketler ile yapildigini söylemistik. Ancak günümüzde 100den fazla disketle dagitim pek pratik olmamaktadir. Linux kurdugunuz yere bagli olarak degisik alternatifleriniz olabilir.

Internet
Tüm Linux dagitimlari Internet üzerinde anonim FTP hizmeti ile sunulmaktadir. Ancak bireysel olarak dagitimin tüm disketlerini bu yolla almak çok pratik olmayacaktir. Örnek olarak son slackware dagitimi 110 Mbyte civarinda yer kaplamaktadir. Internet araciyla dagitim elde etmek, yerel kullanicilarina yeni dagitimlar sunmak isteyen sistem sorumlulari için ilginç bir çözüm olmaktadir.

NFS
Bir yerel bilgisayar agina sahip kurumlarda paylasilan bir disk alani üzerinden Linux yüklemek mümkündür. Bu sayede CD-ROM veya Internet araciligi ile elde edilen bir dagitim kurumda ortak bir disk alanina yerlestirilir ve aga bagli makinalara yükleme yapilabilir.

Birçok kurumda Linux yüklemek için, geçici olarak bir ethernet karti takilir, bilgisayar ag destegi veren bir sekilde açilir ve Linux disketleri bu sekilde ag üzerinden yapilir.

Sabit Disk
Herhangi bir sekilde Linux dagitimi disketleri bir sabit diske de kopyalanmis olabilir. Bu durumda mevcut sabit disk üzerindeki disketler kullanilarak da yükleme yapilabilir. Bu yöntem yine daha çok egitim kurumlarinda baska kaynaklardan elde edilmis bir Linux dagitimini kopyalamak için kullanilir.

Bir kullanici makinesine Linux yüklerken tüm özelliklerini yüklemek istemeyebilir. Yükledigi yazilimlarin bazilarinin gereksiz oldugunu düsünüyorsa ileride bazi uygulamalari kaldirabilir veya sonradan gerekli gördügü yazilimlari dagitim disketlerinden rahatlikla ekleyebilir.

Linux sadece dagitimlarda bulunan yazilimlarla sinirli bir isletim sistemi degildir. Dagitimlarda bulunan yazilimlara ek olarak çok çesitli baska uygulamalar mevcuttur. (Örnek olarak Netscape hiç bir Linux dagitiminda bulunmamaktadir). Bu ek yazilimlarin birçogu Internet üzerinde FTP arsivlerinde bulunmaktadirlar. Kitabin sonundaki ek, Linux uygulama yazilimlarinin nerede bulundugu hakkinda biraz bilgi veriyor.

CD-ROM üzerindeki dagitimlarda, dagitimlarin yanisira bir çok taninmis FTP arsivinde yer alan yazilimlar ve çesitli dökümanlarda yer alir. Internet baglantisi olan bir kurumda çalismayan (veya bu tür bir kuruma erisimi bulunmayan) birisi için bir CD-ROM çok iyi bir çözümdür.

Internet baglantisi bulunan (özellikle akademik) kurumlarda güncel dagitimlarin Internet üzerinden aktarilmasi ve buradaki kullanicilara NFS ve sabit disk üzerinde aktarilmasi daha pratik bir uygulamadir. Ayni kurumlar kendi çalisma alanlari ile ilgili bulduklari ek yazilimlari da FTP arsivlerinden toparlayabilir ve kullanicilarina bu ek yazilimlari sunabilirler.

2.3 Sabit Disk Üzerinde Linux Için Yer Açmak
Linux isletim sistemini yüklemek için sabit diskiniz üzerinde Linux için bir miktar yer ayirmak zorundasiniz. Herhangi bir sabit disk bir isletim sisteminde kullanilabilmesi için ilk olarak bölümlere (parTiTion) ayrilir. Daha sonra bu bölümler isletim sistemine uygun sekilde formatlanir. Linux isletim sistemi kendi disk formatini (ext2) kullanir. En yüksek verimi sabit disk üzerinde, kendi bölümünde, kendi disk formati altinda çalistigi zaman verebilir. Eger ayri bir bölümlendirme yapilamiyorsa, tavsiye edilmese bile MS-DOS formatli bir disk üzerinde de Linux kurulabilir (UMSDOS) ancak bu sistemin performansi digerine göre oldukça düsük olacaktir. Bu dökümanin geriye kalan tüm kisimlarinda bilgisayariniza Linux yüklemek için sabit disk üzerinde Linuxa özgü bir bölüm ayrilacagi ve bu bölüme yüklenecegi kabul edilecektir. MS-DOS formatli bir disk hiyerarsisi altina Linux kurmak için UMSDOS-HOWTO dökümanindan yararlanabilirsiniz. Eger bilgisayarinizi bir süredir kullaniyorsaniz, büyük bir ihtimalle sabit diskinizin tümünü kullandiginiz isletim sistemi için ayrimis durumdasinizdir. MS-DOS kullaniyorsaniz diskiniz bir (sadece C veya birden fazla (C: D: ..) bölüme ayrilmis durumda olabilir. MS-DOS altinda bir disk üzerinde en fazla 4 temel bölüm olabilir (primary parTiTion). Eger daha fazla bölüme ihtiyaç varsa temel bölümlerden biri genisletilmis bir bölüm olarak ayrilir (extended parTiTion) ve bu bölüm üzerinde mantiksal bölümler ayrilir (logical parTiTions).

Bilgisayarinizda birden fazla bölüm varsa bir bölümü bosaltip bu bölümü Linux için ayirabilirsiniz. Eger tek bölümünüz varsa, veya mevcut bölümlerinizden birini tümüyle harcamak istemiyorsaniz diskinizi yeniden bölümlemeniz gerekecektir. Klasik olarak bu durumda bölmek istediginiz bölümdeki yazilimlarin yedegini almaniz, daha sonra MS-DOS altinda fdisk yazilimi yardimi ile söz konusu bölümü silmeniz, yeni boyutu ile yeniden yaratmaniz, bu bölümü format komutu ile formatlamaniz ve yedegini aldiginiz yazilimlari yeniden yerlestirmeniz gerekecektir (Çok is )

Bazi yazilimlar mevcut bölümünüzü iki parçaya ayirabilirler. Örnek olarak fips bu amaçla kullanilan bir yazilimdir. (Diskiniz üzerinde islem yapan her yazilim az da olsa disk üzerindeki bilgilere zarar verme riski tasir. Bu tür yazilimlar ile çalismadan önce önemli oldugunu düsündügünüz bilgilerin yedegini almaya özen gösterin). fips, defrag programi kullanildiktan sonra bölümünüzü sizin belirleyeceginiz boyutlarda iki bölüme ayirabilir.

Eger bilgisayaranizi yeni aliyorsaniz veya yeni bir disk aliyorsaniz, bu diskin tamamini veya bir bölümünü Linux için kullanabilirsiniz. Bu amaçla diskinizde sadece Linux kullanmak istemediginiz bölümleri ayirmaniz (ve gerisini bos birakmaniz) yeterlidir. Linux bölümlerinin Linux altindan formatlanmasi gerekecektir.

Linux sabit disk üzerinde bir bölümden fazlasini kullanabilir. Özel olarak normal dosyalarin yazilmadigi, hafiza gereken isler sirasinda geçici bir alan olmasi amaciyla Linux bir takas alanina (swap space) ihtiyaç duyar. Bu takas alani için en verimlisi sadece takas islemi için ayrilmis küçük bir disk bölümü yaratmaktir.

Yogun olarak Linux kullanan yerler için standart olarak dagitimdan gelen isletim sistemini ayri bir bölüme yüklemeleri kullanici alanlari (/home) ve sonradan yüklenen yazilimlar (/usr/local) için ayri bir alan ayirmalari tavsiye edilebilir. Bu sayede, isletim sistemi güncellemek son derece kolaylasir, yeni isletim sistemi yüklerken sadece isletim sisteminin bulundugu bölüm üzerinde islem yapilir ve bu sayede kullanici alanlarinin veya sonradan (dagitim disi) yüklenen yazilimlarin zarar görmeleri engellenebilir.

Her bir bölüm için ne kadar yer ayrilacagi hakkinda çok sey yazilmistir. Ne var ki yazilanlarin birçogu sabit disklerin nadiren 200 Mbyte sinirini geçtigi günlerden kalmaktadir. Linuxun kaplayacagi alan, hangi paketleri kullanacaginiza çok baglidir. Kabaca her disketin 2-3 Mbyte arasinda yer kaplayacagini düsünerek, yüklemek istediginiz disketleri hesaplayarak kaba bir tablo çikarabilirsiniz. Tecrübeli bir Linux kullanicisi hangi yazilimlari kullanip hangilerini kullanmadigini daha iyi belirleyebilecek durumda olacaktir. Dolayisi ile yeni bir kullanici ortalama olarak 200 - 300 Mbyte kadar bir yer ayirmak isteyecektir. Bu, günümüzün disk kapasiteleri düsünülünce o kadar büyük bir alan degildir.

Takas alani konusunda da çok sey yazilmistir. Birçok kaynak takas bölümü için ayrilmasi gereken alaninin gerçek hafizanin 2 katinin biraz fazlasi olarak kabul etmektedir. Pratikte 10-60 Mbyte arasinda bir alan fazlasiyla yeterli kalmaktadir. Ancak takas bölmeleri 128 megabaytdan daha büyük olamaz. Eger 128 megabaytdan daha büyük takas alani gerekiyorsa birden fazla takas bölmesi yaratmalisiniz. Toplam 16 tane takas bölmeniz olabilir.

Takas alani kullanirken, bir seferde daha fazla uygulama çalismanizi saglayacak sekilde Linux kullanilmayan sayfalari hafizadan diske tasir. Ancak, takas islemi genelde yavas oldugundan gerçek fiziksel hafizanin yerini dolduramaz. Ama çok fazla hafiza isteyen uygulamalar (X Window System gibi) eger yeteri kadar fiziksel hafizaniz yoksa takas alanina bel baglar.

Tercih olarak, 1.2 Gbytelik bir disk üzerinde,

Linux nedir denemek isteyen bir kisi için

Bölüm 1: DOS 1000 Mbyte
Bölüm 2: Linux 180-200 Mbyte
Bölüm 3: Linux swap bölümü 10-20 Mbyte
Isinde arada sirada Linux kullanan birisi için

Bölüm 1: DOS 400 Mbyte
Bölüm 2: Linux 400 Mbyte
Bölüm 3: Linux takas bölümü 32 Mbyte
Bölüm 4: DOS (DOS altinda D: olarak gözükecek) 400 Mbyte
Internet üzerinde sadece Linux kullanilan bir bilgisayar için

Bölüm 1: Linux 100 Mbyte
Bölüm 2: Linux takas bölümü 60 Mbyte
Bölüm 3: Linux /usr 400 Mbyte
Bölüm 4: Linux /home 600 Mbyte

2.4 Bilgisayarin Linux ile Açilmasi
Bilgisayarin sabit diski üzerinde yer ayirdiktan, bir Linux dagitimi bulduktan sonra artik Linux yüklemek için yapilmasi gereken, yükleme yapmaniza yardimci olmaya yetecek sekilde bilgisayarinizi Linux altinda çalistirmaktir. Bu amaçla boot ve root disketi adi verilen iki disket kullanilmasi yeterlidir.Bu disketlerden boot disketi bilgisayariniz üzerindeki donanima uygun bir Linux çekirdegi (kernel) içerir ve bilgisayarin Linux ile açilmasini saglar, root disketi adi verilen digeri ise makinaniz Linux olarak açildigi zaman çalistiracagi yazilimlari içeren ve Linux un çalismasi için gereken sistem programlarini içerir. Bu iki disketi, MS-DOS altindaki sistem disketine benzetmek mümkündür.

Boot ve root disketleri, Linux dagitimi ile birlikte gelirler. Eger bir CD-ROM dagitimi ullaniyorsaniz, büyük ihtimal disketler CD-ROM ile beraber geleceklerdir. Eger dagitimi Internetten aliyorsaniz bu disketler bir disket görüntüsü olarak bulunacaklardir. Yapmaniz gereken bu disket görüntülerini normal disketlere bu amaç için yazilmis bir yazilimla aktarmak ve açilis disketlerini olusturmaktir. Bunun için RAWRITE.EXE programini kullanabilirsiniz.

Root disketi için genelde bir veya iki seçenek bulunmaktadir. Genelde kullanilan disket color.gz adini alir.

Boot disketi için ayni seyi söylemek mümkün degildir. Zira boot disketi Linux çekirdegini içermektedir. Her isletim sistemi, o isletim sistemi altinda çalisacak olan bilgisayar üzerindeki donanima erisebilmek için bazi destekler içerir. Ne var ki her donanim kendisine göre bir takim farkliliklar gösterir. Linux bilgisayariniz üzerinde bulunan birçok donanim için destek verebilir, ne var ki tüm donanim destegini tek bir çekirdekte toplamak çekirdegin gereksiz yere büyümesine ve hantallasmasina neden olacakti (Bilgisayarinizda ses karti donanimi yoksa çekirdegin ses karti destegine ihtiyaciniz olmayacaktir, yapilan sadece gereken destekleri ekleyerek çekirdegin verimini artirmak demektir). Linux çekirdegi gerektiginde destek verdigi donanimlari destekleyecek sekilde güncellenebilir. Ancak Linux yükleyebilmek için, seçeceginiz yükleme yöntemine göre bazi donanimlara destek vermesi gereklidir. Örnek vermek gerekirse, NFS üzerinden Linux yüklemek için çekirdek içerisinde mutlaka ag (network) desteginin olmasi gerekmektedir ama ses karti desteginin olmasina gerek yoktur. Linux yükledikten sonra derleyeceginiz bir çekirdege ses karti destegi vermesini saglayabilirsiniz.Bir isletim sisteminin sabit diske yüklenme asamasinda kullaniciya saglayacagi en büyük kolaylik, deneyimli kullanicilar için tüm paketleri kurmadan önce sormak, Linuxu bilmeyen ve sabit diskine Linux kurmak isteyen yeni kullanicilar için ise kurulum asamasini mümkün olan en az soru ile bitirip daha önceden belirlenmis birtakim paketleri otomatik olarak yüklemektir.

Çok farkli donanimlarin olmasi Linux yükleyebilmek için bir dizi boot disketinin olusmasina neden olmustur. Güncel bir Linux dagitiminda hangi boot disketlerinin hangi donanimlara destek verebildigini görmek için ilgili dagitimla gelen README dosyalarina bakmak gerekecektir. Su anki Slackware dagitimi ile gelen boot disketlerinden bazilari

· · · bare.i IDE sabit disklere, sabit disk veya IDE/ATAPI CD-ROMlardan yükleme yapmak için

net.i IDE sabit disklere, NFS üzerinden yükleme yapmak için
· · · scsinet.s SCSI sabit disklere, NFS üzerinden yükleme yapmak için. Buna ek olarak degisik SCSI denetçileri için 25 kadar degisik boot disketi bulunmaktadir.

xt.i Bu açilis disketinde sadece IDE ve XT sabit disk sürücüleri vardir.
Boot disketleri hakkinda genis bilgi için Bootdisk-HOWTOdökümanindan yararlanabilirsiniz.

Boot ve root disketlerinizi de elde ettikten sonra artik bilgisayar ilk defa Linux altinda çalismak için hazirdir. Boot disketini takarak sistemi açin (PCnin açilma sirasinin A:,C: olmasina dikkat edin). Disket açilir açilmaz yaklasik bir sayfalik bir mesaj verecek ve kullanicidan ek bir parametre isteyip istemedigini soracaktir. Bu noktada çalisacak olan çekirdege birçok ek parametre verilebilir. Eger hersey yolunda giderse bu noktada özel bir parametre belirtmeye gerek kalmayacaktir. Boot disketi parametreleri hakkinda BootPrompt-HOWTO içerisinde detayli bilgi bulabilirsiniz. Bu asamayi geçtikten sonra çekirdek yüklenmeye baslayacak ve bir dizi mesaj geçecektir. Bu mesajlar çekirdeginizin bilgisayar üzerindeki donanimlari tanimasi ve çesitli hizmetleri çalistirmasi ile ilgili mesajlardir. Çekirdegin donaniminizi ne sekilde tanidigi bu mesajlardan anlasilir. Yükleme yapabilmek için çekirdegin sabit diskinizi ve ag baglantisi kullanacaksaniz ethernet kartinizi dogru olarak tanimis olmasi gerekecektir.

Daha sonra kullanicidan root disketini yüklemesi için bir mesaj çikacaktir. Bu asamada boot disketi yerine root disketi takilmalidir. Kisa bir yüklemeden sonra bir mesaj çikacak ve ardindan

login:
mesaji ile karsilasilacaktir. Tebrikler ! Artik Linux altinda çalismaya baslayabilirsiniz. Bilgisayar su anda sizden bir kullanici ismi beklemektedir. root yazarak sisteme girin.

Örnek FDISK Çalismasi
Bu örnek içerisinde 1 Gbytelik SCSI sabit diske sahip bir makine üzerinde LINUX için gerekli kisimlarin ayrilmasi adim adim incelenmistir. Sözkonusu sabit disk üzerinde kullanici önceden 400 Mbytelik bir kullanici alani tanimlamis ve geri kalan alani LINUX için ayirmisti. Düsünülen dagilim:

400 Mbyte DOS
250 Mbyte LINUX isletim sistemi
60 Mbyte Takas alani
ve geri kalan alan LINUX altinda kullanici alani.

fdisk programi çalisir çalismaz ilk is olarak mevcut bölümler hakkinda bilgi almak için p komutunu ( Print ParTiTion Info) kullaniyoruz.

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
Bu tablo bize sadece tek bölüm ayrildigini, ayrilan alanin DOS formatinda oldugunu, boot edecek bölüm oldugunu belirtiyor. Bölümün adi /dev/sda1, yani ilk SCSI sabit disk üzerinde tanimlanan ilk bölüm. Ilk is olarak LINUX isletim sistemi için yeni bir bölüm yaratmaliyiz.

Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary parTiTion (1-4)
p
ParTiTion number (1-4): 2
First cylinder (396-1017): 396
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([396]-1017): +250M
n komutu ile kendimize yeni bir bölüm yarattik. Ilk seçenek temel bir disk bölümümü yoksa gelismis bir disk bölümü üzerinde mi islem yapacagimizi sordu. Temel bir bölüm için p komutunu girdik. Daha sonra hangi bölümü yaratacagimizi sordu. Halen mevcut 1 bölüm var, bu bölüm ikinci bölüm olacak bu yüzden 2 yazdik.

Bölümün baslangiç adresini giriyoruz. Bu deger otomatik olarak bir önceki bölümün bitis degerinden hesaplanmaktadir. Sadece onayliyoruz. Daha sonra istedigimiz boyutu belirtiyoruz. +250M tanimi 250 Mbytelik bir kisim istedigimizi belirtiyor. Yarattigimiz bu bölümü p komutu ile inceliyoruz

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
fdisk yaratilan her bölümü otomatik olarak (LINUX native) olarak yaratmaktadir. Simdi takas alani için 60 Mbytelik 3. temel bölümü tanimlayalim:


Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary parTiTion (1-4)
p
ParTiTion number (1-4): 3
First cylinder (643-1017): 643
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([643]-1017): +60M

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 83 Linux native
Dikkat edilecek olursa bu bölüm de LINUX native olarak tanimlandi. LINUX tarafindan takas bölümü olarak kullanilacak olan bölümler farkli bir yapiya sahiptirler ve ayrica tanimlanmalari gerekmektedir. Bu amaçla t komutu ile herhangi bir bölümün tipini degistirmek mümkündür. (Tip degistirmekle o bölümün yapisi (formati) degismis olmuyor, format sonradan yapilan bir islemdir)

Command (m for help): t
ParTiTion number (1-4): 3
Hex code (type L to list codes): 82
Changed system type of parTiTion 3 to 82 (Linux swap)

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 82 Linux swap
Yukarida yapilan islemle 3 numarali bölümün tipini Linux swap olarak degistirmis olduk. Su anda üç farkli türden alanimiz mevcut. Son bölümü de yine n komutu ile ekleriz.

Command (m for help): n
Command action
e extended
p primary parTiTion (1-4)
p
ParTiTion number (1-4): 4
First cylinder (703-1017): 703
Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([703]-1017): 1017

Command (m for help): p

Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders
Units = cylinders of 2074 * 512 bytes

Device Boot Begin Start End Blocks Id System
/dev/sda1 * 1 1 395 409584+ 6 DOS 16-bit >=32M
/dev/sda2 396 396 642 256139 83 Linux native
/dev/sda3 643 643 702 62220 82 Linux swap
/dev/sda4 703 703 1017 326655 83 Linux native
Bu örnekte boyut Mbyte cinsinden verilmedi. Zaten amaç kalan alani tümüyle kullanici alani olarak ayirmakti. Bu nedenle son silindirin numarasinin girilmesi yeterli oldu. Artik yapilmasi gereken bu bilginin diske yazilmasidir. Su ana kadar yapilan hiç bir degisiklik sistem üzerinde herhangi bir etki yapmamistir. Ancak bölümleme bilgisi diske yazildiktan sonra geri dönüs yoktur. Lütfen yaptiginiz degisiklikleri bir kez daha gözden geçirin!

Command (m for help): w
The parTiTion table has been altered!

Calling ioctl() to re-read parTiTion table.
(Reboot to ensure the parTiTion table has been updated.)
Syncing disks.
Reboot your system to ensure the parTiTion table is updated.
Sabit diski bölümleme esnasinda karsilasilan bazi sorunlar vardir. Bunlarin en önemlisi Linuxun nasil çalistirilacagi ile ilgilidir. Linux açmak için belli basli üç yöntem vardir:

LILO ile bir boot menüsünden
DOS altindan LOADLIN isimli bir yazilimla
Yüklemek için yapildigi gibi bir boot diskiyle
Son iki yöntem herhangi bir sinirlama getirmezken ilk yöntemin bir sinirlamasi vardir. LILO isimli yazilim ile kullanildigi zaman bilgisayar açildigi zaman minik bir yazilim çalistirir ve gerektiginde Linux çekirdegini yükler. Ancak çekirdek yüklenmesine kadar geçen süre içerisinde sistemin BIOS komutlari çalisir. Bu komutlarin önemli bir sinirlamasi bir disk üzerindeki bir yazilimi belirleyen üç parametreden (silindir sayisi, kafa numarasi, sektör numarasi) silindir sayisinin en fazla 1024 ile sinirli olmasidir. Bu bakimdan LILO kullanilacaksa Linux çekirdeginin yer alacagi bölüm bu 1024 numarali silindir sinirinin altinda kalmalidir. Bu sinirlama tamamiyla DOSun kullandigi BIOSun bir sinirlamasidir. Yeni BIOSlar bu sinirlamadan kurtulmak için LBA adi verilen bir yöntem kullanirlar. Bu yöntemin temelinde BIOSta kafa sayisi için gereksiz yere ayrilan kisimlarin silindir sayisini belirtmek için kullanilmasidir. (BIOS, bir sabit disk için 64e kadar kafa kabul edebilmektedir. Pratik olarak 15 kafadan fazla sabit diskin üretilmesi çok zor oldugu için yapilan kafa sayisini iki veya dört ile çarparak, silindir sayisini iki veya dörde bölmektir.) Böylelikle 1654 silindirli 16 kafali bir sabit disk, LBA olarak 827 silindirli ve 32 kafali olarak tanimlanabilmektedir. Ikinci durumda bu disk üzerinde tanimlanabilecek her bölümün yukarida belirtilen sinirlama içerisinde kalacagina dikkat ediniz.

Setup Programi
Disk üzerindeki tanimlamalari da bitirdikten sonra artik setup yazilimi çalistirilabilir. Setup Linux yüklemek için gereken temel birçok islemi yapabilir. Ok tuslari yardimi ile menüler arasinda gezerek islemleri tamamlayabilirsiniz. Burada yukaridan asagiya dogru bir sira izleyebilirsiniz.

Su anki güncel Slackware dagitiminin setup komutu çalistirilinca ekrana gelen menüleri asagidadir.